O le Gagana, o le Suau’u lea e Ola ai le Aganu’u

            O le molimau a le Afioga i le Matua ia Togiola Talalelei Tulafono, “O le gagana o se mea suamalie lea ia te ia” (ASCC, 2008). Ae  pe’ita’i ua tele ni fa’aletonu ua a’afia ai le gagana o le tele o suiga fou ua ofi mai i le tatou atunu’u. Sa ia toe pa’ia ai se manatu sa fa’alia muamua mai e le Afioga ia Tupua Tamasese o le taua tele pe ana i aia se lomifefiloi o upu ma alagaupu ma o latou uiga e fesoasoani ai i tupulaga o lo’o fia malamalama i la tatou gagana. Na tusia fo’i e le Afioga Togiola se manatu fa’apea ua oge upu tupulaga o le atunu’u (ASCC, 2008). Ae peita’i i se molimau a se tasi o tuaā ina ua fa’aeaina lona alo ma fa’au’uina i ni fa’ailoga maualuluga sa ia fa’apea ai “O ituaiga aso nei e lē oge upu ai Samoa” (Coe, 2010). E peiseaī o aso fa’apea e mau upu ai le tagata.

            O lo’o molimau fo’i le Afioga Togiola i le felanulanua’i ma le pulepule o le gagana ua ia i ona po nei. Ua tele ona fa’aoga fa’atasi le gagana Samoa ma le gagana Peretania i le taimi e tasi (ASCC, 2008). O le ala lea o lo’o ia fautua mai ai ina ia a’oa’o fanau ma ia iloa e tagata Samoa uma vaega o le gagana, ma e ao ona togafitia i ni faiga vaevave ae le’i tuai. Ia saili mai ma fa’aoga togafiti ua fa’amaonia e fa’aolaola ai le gagana aemaise ai fo’i e tatau ona fau ni taiala mautu o ni fa’atinoga e talia ma malilie fa’atasi uma ai. Ia avea ia ta’iala ma faiga e puipui ma fa’aolaola ai le gagana. (ASCC, 2008).

            E mafai lava ona fa’aleleia le tatou gagana pe’a galulue tagata ua i le a’oa’oina ma ia fa’atauaina le gagana tautala. Ou te manatu, o le ogatasi o le lelei o le gagana tautala e fesoasoani malosi i le fa’amasaniina i so’o se tofiga e fai e le gata i totonu o a’oa’oga, o ekalesia ae maise ai aiga. I sa’u taofi i le fautuaga a le matua ia Togiola o le gagana o le suau’u lea e fesoasoani malosi ina ia ola ola lelei le gagana. Ma’imau pe ana o’o mai i nei vaitau ua a’e se finagalo o le ta’ita’i o le malo ina ia fa’atu ni aoga tau le gagana ma le aganu’u ina ia fa’aolaola ai pea le tatou gagana ua amata ona mou malie atu. “O le Toa o Samoa -  o lana au’upega – o lana gagana” (ASCC, 2008).

Alagaoa

ASCC. (2008). Fa’atautaiga Manusina. O le Gagana, o le Suau’u lea e Ola ai le Aganu’u. Tusia e le Afioga le Matua Togiola Talalelei Tulafono. (83)

Coe, M. (January 10, 2010). Samoa Times. In Taunu’u pea moemitiga a Lucilla Brunt i Fa’ailoga Maualuluga. Retrieved November 11, 2013 from http://www.samoatimes.co.nz/taunuu-pea-moemitiga-a-lucilla-brunt-i-faailoga-maualuluga/